Określenie swojego typu sylwetki może pomóc w znalezieniu najbardziej efektywnego treningu i, według wielu badań, przyczynić się do poprawy stanu zdrowia. Wiele czynników determinuje to, jaki kształt przybiera nasze ciało: genetyka, styl życia, płeć i wiek. Niektórzy ludzie mogą jeść wszystko co zechcą, a mimo to nigdy nie przybierają na wadze. Inni z kolei mają dużo większą tendencję do gromadzenia tkanki tłuszczowej.
3 somatotypy – teoria Sheldona
Podział na somatotypy jest wynikiem badań Williama Sheldona. Ten amerykański psycholog i lekarz w latach 40-tych XX wieku twierdził, że psychika ludzi jest ściśle związana z ich cechami fizjologicznymi. Sheldon dowodził, że to, jak wyglądasz, koreluje z tym, jak się zachowujesz. Wysokie i szczupłe osoby o sylwetkach ektomorficznych uważane były za wrażliwe, introwertyczne i nieśmiałe. Muskularni mezomorficy mieli być aktywni, asertywni i agresywni. Z kolei posiadających krągłości endomorfików uważał za ekstrawertycznych i zrelaksowanych, ale także leniwych.
Badania Sheldona były wysoce nienaukowe i kontrowersyjne. Prowadził on je w oparciu o analizę nagich zdjęciach studentów college’u, którzy sądzili, że są fotografowani w celu korekcji postawy. Każdej osobie przypisywał cechy charakteru i na tej podstawie łączył kształt ciała z zachowaniem. Sheldon wierzył także, że poprzez określenie typu ciała można przewidzieć takie rzeczy jak przyszłe zachowania przestępcze czy zdolności przywódcze.
Pomysły Sheldona pojawiły się na fali ruchu eugenicznego z początku XX wieku, obecnie powszechnie postrzeganego jako rasistowski i nienaukowy. Psychologia konstytucyjna, dziedzina badań wyrosła z koncepcji Sheldona, została szybko obalona.
Mimo to, niektóre założenia teorii Sheldona utrzymały się, stanowiąc podstawę dla bardziej akceptowanych zastosowań somatotypowania. Dietetycy, fizjolodzy a nawet lekarze używali ich, aby pomóc zaprojektować skuteczne, zindywidualizowane plany odżywiania i ćwiczeń. Wykorzystywano do tego podział na trzy podstawowe typy sylwetki: ektomorficzną, mezomorficzną i endomorficzną. Należy pamiętać, że są to uogólnienia, a większość z nas ma cechy dwóch lub nawet wszystkich trzech somatotypów.
Charakterystyka somatotypów
Sylwetka ektomorficzna
Osoby o sylwetce ektomorficznej charakteryzują się szczupłą, wysoką budową ciała i długimi kończynami. Ten typ jest najbardziej odporny na przybieranie na wadze ze względu na szybki metabolizm. Ludzie z sylwetka ektomorficzną mają mało widocznej tkanki tłuszczowej i zazwyczaj są tylko lekko umięśnieni. Charakteryzują się także wąskimi ramionami i biodrami w stosunku do wzrostu.
Sylwetka mezomorficzna
Ten somatotyp ma atletyczną, silną budowę z szerokimi ramionami, wąską talią i niską zawartością tłuszczu w organizmie. Osobom o sylwetce mezomorficznej łatwo jest zbudować masę mięśniową. Zazwyczaj są proporcjonalnie zbudowani. Mezomorficy mogą łatwo tracić i przybierać na wadze i są w stanie szybko budować mięśnie. Ten typ ciała ma tendencję do posiadania długiego tułowia i krótkich kończyn. Kobiety o mezomorficznym typie ciała są silne i wysportowane.
Sylwetka endomorficzna
Ten somatotyp ma zazwyczaj więcej tkanki tłuszczowej i mięśni, węższe ramiona, krótsze kończyny i masywniejszą strukturę kości. Osoby o sylwetce endomorficznej łatwo przybierają na wadze, zwłaszcza w dolnej części brzucha i bioder, a także trudniej jest im ją stracić. Może to być częściowo spowodowane tym, że ich organizmy są bardziej skłonne do magazynowania „wysokowęglowodanowych” pokarmów w postaci tłuszczu, zamiast je spalać. Zazwyczaj wynika to z naturalnie wolniejszego metabolizmu.
Typy mieszane
Jak zostało już wspomniane powyżej, sylwetki niektórych osób nie da się łatwo przyporządkować do któregoś z wymienionych typów. Dlatego wyróżnione zostały także typy mieszane, łączące cechy głównych somatotypów. Klasyczne kombinacje obejmują np. typ ekto-endomorficzny, nazywany też figurą w kształcie gruszki ze szczupłymi, delikatnymi górnymi partiami ciała i wysokim poziomem tkanki tłuszczowej w biodrach i na udach. Z kolei typ endo-ektomorficzny, nazywany figurą w kształcie jabłka, charakteryzuje się wysokim poziomem tkanki tłuszczowej w środkowej części ciała (głównie w okolicach brzucha) i stosunkowo wąskimi biodrami i szczupłymi nogami.
Jak określić, który typ sylwetki najlepiej do Ciebie pasuje?
Próba określenia typu sylwetki opierająca się wyłącznie na ich opisach nie zawsze jest łatwa i może skończyć się błędnym przyporządkowaniem. Pomóc w ustaleniu somatotypu może szczegółowa analiza składu ciała. Dostarcza ona informacji na temat zawartości tkanki tłuszczowej i mięśniowej oraz nawodnienia organizmu. Należy pamiętać, że kobiety naturalnie mają większą zawartość tłuszczu niż mężczyźni. Zakres tkanki tłuszczowej w organizmie, optymalnej dla zdrowia wynosi od 14% do 30% dla kobiet i od 6% do 25% dla mężczyzn.
Inne wskaźniki pomocne w ustalaniu prawidłowej wagi i proporcji ciała
BMI (Body Mass Index)
Najbardziej popularnym wskaźnikiem używanym do określania prawidłowej wagi jest BMI. Obliczany jest na podstawie wzrostu i masy ciała. Wartości pomiędzy 18,5 a 25 wskazują na prawidłową wagę, wynik powyżej 25 sugeruje nadwagę, a ponad 30 – otyłość. Eksperci coraz częściej zauważają jednak, że wskaźnik BMI nie jest do końca odpowiedni do diagnozowania problemów z wagą (https://bmi22.pl/bmi). Przez to, że nie mierzy się tu faktycznej zawartości tkanki tłuszczowej, BMI osób o wysokiej masie ciała wynikającej z dużej zawartości tkanki mięśniowej również będzie wysokie. Dlatego też wskaźnik ten nie jest skuteczną metodą określania somatotypów.
WHR (Waist-Hip Ratio)
WHR to wskaźnik obliczany na podstawie stosunku obwodu talii do obwodu bioder. Wykorzystywany jest jako miernik stanu zdrowia oraz ryzyka rozwoju poważnych schorzeń. Jest on szczególnie przydatny do określania otyłości brzusznej, która związana jest zazwyczaj z podwyższonym poziomem cholesterolu.
WHO podaje (http://apps.who.int/), że otyłość brzuszną diagnozuje się w przypadku WHR powyżej 0,90 dla mężczyzn i powyżej 0,85 dla kobiet. Zaletą tego wskaźnika jest możliwość określenia rozmieszczenia tkanki tłuszczowej, a więc rozróżnienia pomiędzy otyłością pośladkowo-udową a brzuszną. Jest to istotne, ponieważ pierwsza z nich jest stosunkowo niegroźna dla zdrowia, druga natomiast wiąże się z podwyższonym ryzykiem wystąpienia chorób układu krążenia oraz cukrzycy typu drugiego.
WHtR (Waist-to-Height Ratio)
WHtR to stosunek obwodu talii do wzrostu. Jest miarą rozmieszczenia tkanki tłuszczowej. Oblicza się go dzieląc obwód talii przez wzrost (obie wartości mierzone w tych samych jednostkach, np. w centymetrach). W przeprowadzonych w 2010 roku badaniach (https://www.cambridge.org) wykazano, że WHtR jest znacznie lepszym wskaźnikiem ryzyka zawału serca, udaru mózgu lub zgonu niż powszechnie stosowany wskaźnik masy ciała (BMI). Dla zdrowego ciała i podtrzymania oczekiwanej długości życia ważne jest dążenie do utrzymania obwodu talii na poziomie mniejszym niż połowa wzrostu, a więc WHtR na poziomie niższym niż 0,5.
